فاویسم یک بیماری ارثی است که در اثر کمبود آنزیمی به نام G6PD ایجاد می‌شود. این بیماری باعث حساسیت گلبول‌های قرمز خون به برخی مواد اکسیدان مانند موادی که در باقلا یافت می‌شود، می‌شود. علائم فاویسم شامل کم‌خونی، زردی، تیره شدن ادرار و درد شکم است. این بیماری قابل درمان قطعی نیست اما با اجتناب از عوامل محرک و مراجعه به موقع به پزشک می‌توان از بروز عوارض جدی آن جلوگیری کرد.
فاویسم: بیماری پنهان در لابلای باقلا
فاویسم، بیماری‌ای که شاید نامش برای بسیاری ناآشنا باشد اما در برخی جوامع به ویژه در مناطق مدیترانه‌ای شیوع بیشتری دارد. این بیماری ارثی خونی است که ریشه در کمبود آنزیمی به نام گلوکز ۶ فسفات دهیدروژناز (G6PD) دارد. این آنزیم نقش بسیار مهمی در محافظت از گلبول‌های قرمز خون در برابر آسیب‌های اکسیداتیو ایفا می‌کند.
علل بروز فاویسم
فاویسم یک بیماری ارثی است که از والدین به فرزندان منتقل می‌شود. جهش در ژن G6PD باعث کاهش فعالیت یا عدم فعالیت این آنزیم می‌شود. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، گلبول‌های قرمزشان در برابر برخی عوامل اکسیدان آسیب‌پذیرترند.
عوامل تشدید کننده فاویسم
- مصرف برخی غذاها: مهم‌ترین محرک فاویسم، مصرف باقلا است. علاوه بر باقلا، برخی مواد غذایی دیگر مانند حبوبات خاص، برخی سبزیجات و حتی بعضی داروها نیز می‌توانند در افراد مبتلا به فاویسم باعث بروز علائم شوند.
- عفونت‌ها: عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی می‌توانند باعث تشدید علائم فاویسم شوند.
- مواد شیمیایی: تماس با برخی مواد شیمیایی مانند برخی داروهای ضد مالاریا یا برخی مواد رنگی نیز می‌تواند خطر بروز علائم را افزایش دهد.
علائم فاویسم
علائم فاویسم معمولاً چند ساعت تا چند روز پس از مواجهه با عامل محرک ظاهر می‌شوند. شدت علائم می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و در برخی موارد حتی کشنده نیز باشد. از جمله مهم‌ترین علائم فاویسم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کم‌خونی: تخریب گلبول‌های قرمز خون باعث کم‌خونی می‌شود که با علائمی مانند ضعف، خستگی، رنگ‌پریدگی و تپش قلب تظاهر می‌کند.
- زردی: تخریب گلبول‌های قرمز باعث افزایش سطح بیلیروبین در خون می‌شود که منجر به زردی پوست و چشم‌ها می‌شود.
- تیره شدن ادرار: به دلیل وجود هموگلوبین آزاد شده از گلبول‌های قرمز تخریب شده، ادرار تیره رنگ می‌شود.
- درد شکم: درد شکم، تهوع و استفراغ از دیگر علائم شایع فاویسم هستند.
- تب: در برخی موارد، فاویسم با تب همراه است.
تشخیص فاویسم
تشخیص قطعی فاویسم با اندازه‌گیری میزان فعالیت آنزیم G6PD در گلبول‌های قرمز خون انجام می‌شود. این آزمایش به سادگی با نمونه‌گیری از خون قابل انجام است.
درمان فاویسم
تاکنون درمان قطعی برای فاویسم وجود ندارد. درمان این بیماری عمدتاً بر کنترل علائم و پیشگیری از بروز عوارض تمرکز دارد. در موارد شدید، ممکن است نیاز به انتقال خون باشد.
پیشگیری از فاویسم
بهترین راه برای پیشگیری از عوارض فاویسم، آگاهی از بیماری و اجتناب از عوامل محرک است. افرادی که به فاویسم مبتلا هستند باید از مصرف باقلا و سایر مواد غذایی محرک خودداری کنند. همچنین، قبل از مصرف هر دارویی، حتی داروهای بدون نسخه، باید به پزشک خود اطلاع دهند که به فاویسم مبتلا هستند.
اهمیت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام فاویسم و شروع درمان به موقع می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. بنابراین، افرادی که در خانواده آن‌ها سابقه فاویسم وجود دارد یا افرادی که پس از مصرف برخی مواد غذایی یا داروها دچار علائم مشابه فاویسم می‌شوند، باید به پزشک مراجعه کنند.
در پایان، فاویسم یک بیماری ارثی است که با آگاهی و رعایت نکات پیشگیرانه می‌توان از بروز عوارض آن جلوگیری کرد. با تشخیص به موقع و درمان مناسب، افراد مبتلا به فاویسم می‌توانند زندگی عادی و سالمی داشته باشند.
توجه: این مقاله صرفاً جنبه اطلاع‌رسانی دارد و نباید به عنوان جایگزینی برای مشاوره پزشکی در نظر گرفته شود. برای تشخیص و درمان دقیق بیماری، همیشه به پزشک مراجعه کنید.
آیا مایلید در مورد جنبه‌های دیگری از بیماری فاویسم مانند عوارض طولانی مدت آن یا تأثیر آن بر کیفیت زندگی افراد مبتلا بیشتر بدانید؟