فلج خواب، اختلالی شایع در خواب است که در آن فرد در مرحله گذار بین خواب و بیداری هوشیاری خود را به دست می‌آورد اما توانایی حرکت یا صحبت کردن را ندارد. این پدیده می‌تواند با توهم، ترس، تنگی نفس و لرزش همراه باشد. کمبود خواب، استرس، مصرف برخی داروها، سابقه خانوادگی و وضعیت‌های خاص مانند خوابیدن به پشت از جمله علل فلج خواب هستند. با رعایت بهداشت خواب، کاهش استرس، پرهیز از کافئین و الکل و در صورت نیاز با مراجعه به پزشک می‌توان از بروز این اختلال پیشگیری کرد یا شدت آن را کاهش داد.
بیدار شدن در خواب: سفری به دنیای میان رویا و واقعیت
احساس بیداری در خواب، تجربه‌ای رایج و گاه آزاردهنده است که می‌تواند خواب شبانه را مختل کرده و به دنبال آن احساس خستگی و آشفتگی به همراه داشته باشد. این پدیده که با نام "فلج خواب" یا "فلج خواب آتونیک" نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که فرد در مرحله گذار بین خواب و بیداری قرار دارد و هوشیاری خود را به دست آورده اما توانایی حرکت یا صحبت کردن را از دست می‌دهد.
در این میان، ذهن فرد فعال شده و ممکن است تصاویر و افکار واضحی را تجربه کند که گاه با توهم و هراس همراه می‌شود. این تجربه ناخوشایند می‌تواند چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد و در برخی موارد با احساس سنگینی روی قفسه سینه، تنگی نفس و لرزش همراه باشد.
علل متعددی برای این پدیده وجود دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
1. کمبود خواب: یکی از شایع‌ترین علل فلج خواب، کمبود خواب یا نامنظم بودن ساعات خواب است. خواب ناکافی، بر تعادل سیستم عصبی و مغزی تاثیر می‌گذارد و احتمال تجربه فلج خواب را افزایش می‌دهد.
2. استرس و اضطراب: عوامل روحی و روانی مانند استرس، اضطراب و افسردگی نیز می‌توانند در بروز فلج خواب نقش داشته باشند. هنگامی که فرد در معرض فشار روحی و روانی قرار دارد، فعالیت مغز افزایش یافته و احتمال تجربه اختلالات خواب مانند فلج خواب بیشتر می‌شود.
3. برخی از داروها: مصرف برخی از داروها مانند داروهای ضد افسردگی، داروهای آرامبخش و داروهای ضد فشار خون نیز می‌تواند از جمله عوامل زمینه‌ساز فلج خواب باشد.
4. سابقه خانوادگی: تحقیقات نشان داده است که اگر سابقه فلج خواب در خانواده فرد وجود داشته باشد، احتمال ابتلای او به این اختلال نیز افزایش می‌یابد.
5. وضعیت‌های خاص: برخی از موقعیت‌ها مانند خوابیدن به پشت، بارداری، مصرف الکل و کافئین قبل از خواب نیز می‌توانند احتمال تجربه فلج خواب را افزایش دهند.
نحوه ی مقابله با فلج خواب:
اگرچه فلج خواب تجربه‌ای ناخوشایند است، اما با انجام برخی اقدامات می‌توان احتمال و شدت آن را کاهش داد:
- رعایت بهداشت خواب: داشتن برنامه خواب منظم، خواب کافی در طول شب و ایجاد محیطی آرام و بدون نور برای خواب از جمله مهمترین اقدامات برای پیشگیری از فلج خواب هستند.
- کاهش استرس: مدیریت استرس و اضطراب با روش‌هایی مانند ورزش، یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق می‌تواند به کاهش احتمال فلج خواب کمک کند.
- اجتناب از مصرف کافئین و الکل: از مصرف کافئین و الکل به خصوص در ساعات نزدیک به زمان خواب خودداری کنید.
- مشورت با پزشک: اگر تجربه فلج خواب به طور مکرر و شدید رخ می‌دهد، بهتر است با پزشک مشورت کنید. پزشک می‌تواند با تشخیص علت اصلی این اختلال، درمان مناسب را برای شما تجویز کند.
در پایان به یاد داشته باشید که فلج خواب یک اختلال خطرناک نیست و با انجام اقدامات پیشگیرانه و در صورت نیاز با دریافت کمک از متخصص، می‌توان احتمال و شدت آن را کاهش داد و از داشتن خوابی آرام و بدون اختلال بهره‌مند شد.